Zmysł to konkretna zdolność psa do przyjmowania, odczuwania i analizowania bodźców, jakie stale odbiera jego organizm.
Analizy bodźców dokonywane są w samym receptorze, ciałkach czuciowych i centralnym układzie nerwowym, a zwłaszcza korze mózgu. W tym złożonym układzie tkanek są zlokalizowane specjalistyczne komórki zmysłowe, które odbierają pobudzenia za pomocą swoich wypustek. Analiza odebranych wrażeń bodźców dokonuje się także we właściwym, wyspecjalizowanym, specyficznym centralnym ośrodku nerwowym (odpowiednio- mózgu i rdzeniu kręgowym), z którymi receptor łączy się dośrodkowymi włóknami nerwowymi.
Receptory
Dostarczają informacje o środowisku zewnętrznym i wewnętrznym, co po analizie wywołuje określone reakcje organizmu psa. Receptor to czuła tkanka, wrażliwa na bodźce, które powodują powstawanie impulsów nerwowych. W pełni ukształtowane i kompletne narządy zmysłów odpowiadają za możliwość odbierania impulsów z zewnątrz i wewnątrz psiego organizmu. W zależności od miejsca pochodzenia bodźców rozróżnia się ekstroreceptory i interoreceptory. Niektórzy autorzy uważają, że u ludzi wszystkie wrażenia powstające w eksteroreceptorach, docierają do ich świadomości. Sądzimy, że podobny sposób należy analizować większość reakcji obserwując zachowanie się psa.
Wiele osób myli i nie odróżnia różnic behawioru psa wynikających z reakcji zależnych od zmysłów, a reakcji instynktownych; inaczej mówiąc – od reakcji zmysłowych, a zachowania instynktownego u psa.
Instynkt
To złożone, wrodzone, odruchowe stany zachowania się psów, dotyczące stereotypów motorycznych, a przeważnie związane są z popędami. Zachowania instynktowne stale są takie same, przybierają określone formy, typowe dla gatunku pies i stanowią specyficzne reakcje na bodziec środowiskowy. Instynkt decyduje o przetrwaniu osobnika. Reakcje instynktowne odnoszą się do czynności życiowych, a mianowicie: szukanie i zdobywanie pokarmu, obrona, uczieczka, rozród, macierzyństwo, odpoczynek, sen i inne. Poszczególne aktywności instynktowne ujawniają się wraz z wiekiem, sezonowo (np. rozrodcze), lub w określonych okolicznościach (obrona, sen), agresja czy ucieczka. Zawsze składają się z dwóch etapów- fazy przygotowawczej (np. poszukiwanie, wysyłanie sygnałów- „zaloty” dla zwabienia samca) i fazy niejako następczej – „automatycznej”, inaczej fazy spełniającej (ssanie pokarmu od matki z wyszukanego sutka). Mamy tu do czynienia ze skoordynowanymi czynnościami, które wykształciły się w ciągu życia gatunku pies i wielkiej liczby generacji dziedziczących zespół odruchów warunkowych (w rozwoju filogenetycznym). Zachowania instynktowne w określonych warunkach mogą ulegać zmianom.
Do niedawna wyróżniono pięć zmysłów:
- węchu
- wzroku
- słuchu
- smaku (zmysł chemiczny)
- dotyku
dodatkowo wyodrębniono i jako zmysły traktuje się także:
- zmysł zachowania równowagi (występujący łącznie z orientacją przestrzenną i czuciem drgania podłoża)
- zmysł kinestetyczny- kinestezji
- zmysł temperatury (zdolnośc czucia ciepła, zimna, bólu)
- zmysł czucia zmian ciśnienia atmosferycznego
- zmysł odczuwania zmian pola elektrycznego i magnetycznego
Wszystkie narządy zmysłów mają określoną (większą lub mniejszą), możliwość reagowania u poszczegulnych psich osobników, co daje się określić fizycznymi metodami policzalnymi (np. podać zakres i długość fal przy ocenie zmysłu słuchu i wzroku).
Część pierwsza tego wpisu powstała na podstawie informacji z magazynu PIES 1 (361)
Pozdrawiam,
Edyta